پیکربندی و چینش رم‌ کامپیوتر و تفاوت رم دو کاناله و تک کاناله

در هنگام خرید و مخصوصاً ارتقای رم کامپیوتر، برای کاربران سوال پیش می‌آید که از چند عدد ماژول رم می‌توانند استفاده کنند؟ و رم‌ها را با چه آرایشی روی اسلات‌ها باید قرار دهند؟ یا رم دو کاناله و چهار کاناله به چه معناست و چه تفاوتی با رم تک کاناله دارند؟

اغلب اوقات این سوالات با وجود آنکه اهمیت بالایی دارند، اما با پاسخ‌های دقیقی همراه نیستند. در این مطلب مرحله به مرحله به تمام پرسش‌هایی که در خصوص ارتقا و پیکربندی رم‌ها و نوع چینش رم‌ها دارید، پاسخ خواهیم داد.

ماژول رم چیست؟

ماژول در لغت به معنای افزاینده مستقل است. همچنین به هر قطعه سخت افزاری از حافظه موقت کامپیوتر، یک ماژول رم گفته می‌شود. ماژول‌های رم بر روی اسلات‌های رم مادربرد نصب می‌شوند.

پیکربندی چند کاناله چیست؟ مفهوم چینش و تعداد مسیرها

به نوع و ترتیب استفاده پردازنده مرکزی از ماژول‌های رم متصل به مادربرد، چینش یا پیکربندی رم می‌گویند. پیکربندی رم می‌تواند در انواع تک مسیره یا تک کاناله (Single Channel)، دو مسیره یا دو کاناله (Dual Channel)، سه مسیره یا سه کاناله (Triple Channel) و یا حداکثر چهار مسیره یا چهار کاناله (Quad Channel) باشد.

هر یک از این اصطلاحات به معنای نوع استفاده پردازنده مرکزی (CPU) از منابع رم سیستم است. پس خود رم به تنهایی نمی‌تواند تعیین کننده نوع پیکربندی باشد. در واقع CPU تعیین کننده نوع پیکربندی رم‌هاست.

پیکربندی رم تک کاناله یا Single Channel

در این حالت فرقی نمی‌کند که چند ماژول رم روی مادربرد نصب شده است. در شرایطی که CPU تشخیص دهد توانایی استفاده همزمان از رم‌ها را ندارد، پیکربندی رم‌ها را در حالت تک کاناله قرار می‌دهد. بنابراین حتی ممکن است با وجود دو یا چند عدد ماژول رم باز هم سیستم در حالت تک کاناله باشد.

در حالت تک کاناله، CPU فقط از منابع رم اسلات اول استفاده می‌کند. اگر در بعضی مواقع، ظرفیت حافظه رم اول پر شد، آنگاه از منابع رم اسلات دوم و سپس سوم و در نهایت رم چهارم (در صورت وجود)  استفاده خواهد کرد. بنابراین تا زمانی که ظرفیت حافظه موقت رم اول پر نشده باشد، بقیه رم‌ها (در صورت وجود) غیر فعال و آماده به کار خواهند بود.

پیکربندی رم دو کاناله یا Dual Channel

در این حالت حداقل باید دو عدد ماژول رم روی اسلات‌های همرنگ مادربرد نصب باشد. مثلاً در مادربردی که دو اسلات خاکستری و دو اسلات مشکی دارد، باید حداقل دو عدد رم، روی اسلات‌های مشکی و یا هر دو رم روی اسلات‌های خاکستری نصب باشند.

وقتی که CPU از رم‌ها در حالت دو کاناله استفاده می‌کند، می‌تواند از منابع ۲عدد رم به صورت همزمان بهره گیری نماید. مثلاً اگر به ۱۰ مگابایت فضای ذخیره سازی موقت و ۱۰ نوع اطلاعات داشته باشد، نیمی از آن را به رم اسلات اول و نیمی دیگر را به رم اسلات دوم منتقل می‌کند. به این صورت، کارایی پردازنده مرکزی کامپیوتر بین ۵ تا ۱۰ درصد می‌تواند افزایش یابد.

ممکن است در حالتی که بیش از دو عدد ماژول رم نصب باشد، باز هم سیستم در حالت دو کاناله کار کند که این مورد بستگی به نوع آرایش رم‌ها و مدل CPU دارد. چینش دو مسیره رم، پر استفاده‌ترین نوع چینش است. تقریباً بیش از ۹۰ درصد پردازنده‌ها تنها از پیکربندی و چینش دو کاناله پشتیبانی می‌کنند. برای خرید رم از اسکات استور کلیک کنید.

پیکربندی رم سه کاناله یا Triple Channel

در این نوع پیکربندی، پردازنده مرکزی از سه عدد ماژول رم به صورت همزمان استفاده می‌کند. شرایط کاری در این حالت دقیقاً مشابه با حالت دو کاناله است یعنی کارها بین سه عدد رم تقسیم می‌شود و مشخص است که کارایی کلی در این حالت اندکی نسبت به حالت دو کاناله بهتر خواهد بود.

تنها پردازنده‌های سوکت ۱۳۶۶ اینتل قادرند از چینش سه کاناله رم‌ها پشتیبانی کنند. CPUهای سوکت ۱۳۶۶ نمی‌توانند از حالت دو کاناله پشتیبانی نمایند. مادربردهای سوکت ۱۳۶۶ همواره سه اسلات رم همرنگ دارند تا با قرار دادن سه عدد رم روی اسلات‌های همرنگ، سی پی یو بتواند از حالت سه کاناله استفاده کند.

پیکربندی رم چهار کاناله یا Quad Channel

کاملاً واضح است است که در این حالت هم، چهارعدد رم به شکل همزمان توسط پردازنده مرکزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مادربردهایی که میزبان چنین پردازنده‌هایی هستند، همیشه چهار عدد اسلات همرنگ دارند که معمولاً در دو طرف سوکت CPU قرار می‌گیرند.

به علت گران بودن چینش چهار مسیره، تنها پردازنده‌هایی که برای کامپیوترهای صنعتی، طراحی سه بعدی، رندر، هوش مصنوعی و… (کامپیوترهای ورک استیشن‌) از چینش چهار کاناله یا Quad Channel پشتیبانی می‌کنند. این سی پی یو ها از پیکربندی دو کاناله و سه کاناله پشتیبانی نخواهند کرد.

از کجا بفهمیم کامپیوتر ما از چه نوع چینشی پشتیبانی و استفاده می‌کند؟

همانطور که گفتیم تقریباً بیش از ۹۰درصد پردازنده‌ها تنها از حالت پیکربندی رم دو کاناله پشتیبانی می‌کنند. اگر می‌خواهید بدانید که کامپیوترتان از چه حالتی پشتیبانی می‌کند، باید به سایت سازنده CPU سر بزنید و نوع پشتیبانی‌های آن از رم (Memory) را مطالعه نمایید.

اگر می‌خواهید بدانید در حالت حاضر پردازنده در چه حالتی از رم‌ها استفاده می‌کند، می‌توانید با نصب نرم افزار CPU-Z و مشاهده پنجره Memory در نرم افزار CPU-Z، نوع پیکربندی رم کامپیوتر خود را مشاهده نمایید. البته راه‌های دیگری هم هست اما ساده‌ترین و یکسان‌ترین راه برای کاربران، استفاده از نرم افزار CPU-Z است.

نمایی از نرم افزار CPU-Z تب Memory

چگونه باید از پیکربندی رم دو کاناله استفاده کنیم؟

ابتدا باید بدانید که CPU شما از چه نوع پیکربندی پشتیبانی می‌کند. اگر کامپیوتر شما هم مانند بیشتر کامپیوترها از پیکربندی رم دو کاناله استفاده می‌کرد. باید دو ماژول رم را روی دو عدد اسلات همرنگ قرار دهید. بدون نیاز به هیچ تنظیماتی، پردازنده به طور خودکار به شکل همزمان (دو کاناله) از رم‌ها استفاده خواهد کرد.

برای استفاده از چینش دوکاناله باید رم‌ها یک مدل باشند؟

برای بهره گیری از چینش دو کاناله، هیچ نیازی به یکسان بودن و یک مدل بودن رم‌ها نیست. تنها نکته‌ای که باید به آن دقت کنید، پشتیبانی مادربرد و CPU از رم‌ها و همچنین یکسان بودن ظرفیت رم‌هاست. البته بعضی از CPUها می‌توانند با وجود یکسان نبودن ظرفیت رم‌ها در یک شرایط خاص، چینش دومسیره را حفظ کنند اما بیشتر پردازنده‌ها در حالتی که ظرفیت رم‌ها فرق داشته باشد، به شکل تک کاناله از رم‌ها استفاده می‌کنند.

اما اگر فرکانس، تایمینگ، مدل و برند رم‌ها با یکدیگر تفاوت داشته باشد، بدون هیچ مشکلی، تمام پردازنده‌ها می‌توانند به شکل دو کاناله از منابع هر دو رم استفاده نمایند.

آیا با تعداد بیشتر از دو عدد رم، می‌توانیم از چینش دو کاناله استفاده کنیم؟

پشتیبانی‌های نوع پیکربندی و قوانین استفاده از رم‌ها بستگی به مدل پردازنده مرکزی یا CPU دارد. بیشتر CPUهای امروزی مخصوصاً CPUهای اینتل میتوانند در حالی که بیش از دو ماژول رم روی مادربرد است، همچنان از پیکربندی دو کاناله استفاده کنند.

به طور مثال اگر شما سه یا چهار عدد ماژول رم را روی سیستمی که پردازنده آن تنها از رم دو کاناله پشتیبانی می‌کند قرار دهید، سی پی یو تنها از رم‌های اسلات اول و دوم همرنگ به شکل دو کاناله استفاده می‌کند و هر زمان که ظرفیت هر دو رم پر شد و نیاز به ظرفیت بیشتری بود، آنگاه CPU به شکل خودکار سیستم را روی حالت تک کاناله قرار داده و از منابع رم سوم و سپس رم چهارم استفاده می‌کند.

بعضی از CPUها، مخصوصاً سی پی یو های قدیمی‌ نمی‌توانند در حالتی که بیش از دو ماژول رم روی مادربرد نصب شده است، همچنان چینش دو کاناله را حفظ نمایند. در این حالت بعد از نصب رم سوم و چهارم، سیستم روی حالت تک کاناله قرار می‌گیرد. برای مشاهده پشتیبانی‌های رم، به سایت سازنده و یا بخش پشتیبانی سازنده پردازنده مراجعه نمایید. برای خرید سی پی یو از اسکات استور کلیک کنید.

آیا می‌توانیم با استفاده از چهار ماژول رم، دو عدد پیکربندی دو کاناله جداگانه و همزمان ایجاد کنیم؟

هر پردازنده تنها از یک پیکربندی پشتیبانی می‌کند. یعنی پردازنده نمی‌تواند دو عدد پیکربندی تک کاناله یا دو کاناله مجزا که همزمان در کنار هم فعال باشند را پشتیبانی نماید. بیشتر کردن تعداد ماژول‌ها بیش از دو عدد، تنها ظرفیت و حجم کلی رم کامپیوتر را بالا می‌برد.

بسته بندی رم‌های تک، دو کاناله و چهار کاناله در بازار با هم چه فرقی دارند؟

وقتی قصد تهیه یک کامپیوتر را دارید. اگر بودجه به شدت محدودی نداشته باشید، قطعاً بسته به نوع پردازنده‌ی انتخابی، رم‌های چند کاناله را خریداری خواهید کرد. سازندگان، رم‌های خود را در بسته بندی‌های دوتایی یا چهارتایی عرضه می‌کنند تا از لحاظ نوع چیپ‌های حافظه و سری ساخت چیپ‌ها، دقیقاً با یکدیگر همسان و سازگار باشند تا بتوانید با اورکلاک، هر دوی آنها را روی فرکانس و تایمینگ بالاتری تنظیم کنید.

همچنین برای کاربرانی که بودجه محدودی دارند و یا به هر دلیل قصد خرید یک ماژول رم را دارند، بسته بندی‌های تک کاناله را هم عرضه می‌کنند. در سایر موارد، نوع بسته بندی رم‌ها هیچ ارتباطی با پشتیبانی کردن یا نکردن از پیکربندی‌های چند مسیره ندارد. چرا که فقط پردازنده نقش تعیین کننده را دارد.

حجم بیشتر حافظه مهم‌تر است یا دو کاناله بودن رم‌ها؟

کاربرانی که از کامپیوترهایی با حجم رم پایین‌تر از مقدار مورد نیازشان استفاده می‌کنند، قطعاً به فکر افزایش رم خواهند افتاد. اما اغلب روی این سیستم‌ها حداقل دو ماژول رم قرار دارد.

از آنجا که گاهی اوقات به دلایل مختلف نمی‌توان رم‌های فعلی را فروخت و دو ماژول رم با ظرفیت بالاتر را جایگزین کرد، مجبور به خرید یک یا دو ماژول رم جدید می‌شوند تا به رم‌های قبلی افزوده شود. در این حالت کاربر در خصوص اضافه کردن رم جدید دچار تردید می‌شود. چرا که با اضافه کردن ماژول‌های جدید، تعداد ماژول‌ها بیش از ۲ عدد خواهد شد و ممکن است چینش دو کاناله بهم خورده و سیستم در حالت تک کاناله عمل نماید.

همچنین ممکن است ماژول قبلی دارای ظرفیت ۴ گیگابایت باشد و ماژول جدید ۸GB. در چنین وضعیتی، این سوال مطرح می‌شود که آیا اضافه شدن حجم رم ارزش بهم خوردن چینش دو کاناله و تک کاناله شدن سیستم را دارد؟

در پاسخ باید گفت بهتر است دو ماژول رم جدید با ظرفیت بالاتر جایگزین رم‌های قبلی شوند تا همچنان پیکربندی رم دو کاناله حفظ شود و علاوه بر آن حجم رم نیز افزایش یابد. اما اگر به هر دلیل نمی‌توانید رم‌های فعلی را برداشته و دو ماژول رم با ظرفیت بالاتر را جایگزین کنید، افزایش حجم رم مهم‌تر از حفظ کردن چینش چند کاناله رم‌هاست مخصوصاً اگر حجم فعلی رم‌ها کمتر از ۸ گیگابایت باشد.

در چه مواردی نباید از چینش تک کاناله استفاده کنیم؟

اگر CPU شما دارای پردازنده گرافیکی مجتمع است و از کارت گرافیک مستقل استفاده نمی‌کنید (خروجی تصویر را از مادربرد گرفته‌اید) در این حالت باید بدانید که کارایی گرافیک مجتمع پردازنده، وابستگی شدیدی به سرعت و عملکرد رم‌ها دارد.

بنابراین اگر از گرافیک مجتمع استفاده می‌کنید، علاوه بر انتخاب رم‌هایی با فرکانس بالاتر، حتماً از چینش دو مسیره نیز استفاده کنید. در غیر این صورت گرافیک مجتمع سی پی یو دچار افت عملکرد زیادی خواهد شد. برای خرید کارت گرافیک از اسکات استور کلیک کنید.

یک یا دو عدد رم را با چه ترتیبی رو اسلات‌های مادربرد قرار دهیم؟

در حالتی که تنها یک ماژول رم در اختیار دارید، هیچ تفاوتی ندارد که رم را در کدام اسلات قرار می‌دهید. اما به دلیل اینکه پردازنده ابتدا اسلات اول را چک و بررسی می‌کند بهتر است رم را روی اسلات اول (نزدیک‌ترین اسلات به CPU) قرار دهید.

در حالتی که دو عدد رم با ظرفیت یکسان دارید، برای استفاده از چینش دو مسیره، کافی است رم‌ها را در دو اسلات هم رنگ قرار دهید. برای خرید مادربرد کلیک کنید.

سه یا چهار عدد ماژول رم را با چه ترتیبی باید روی اسلات‌ها قرار دهیم؟

اگر دو عدد ماژول یکسان و یک ماژول متفاوت دارید.، (مثلاً دو عدد رم ۴GB و یک رم ۸GB) در این حالت باید دو تا رم یکسان را در اسلات‌های همرنگ با هم و رم متفاوت را در اسلات غیر همرنگ با بقیه قرار دهید تا اگر پردازنده از این قابلیت پشتیبانی می‌کرد، بتواند در حالت عادی از دو رم یکسان به شکل دوکاناله استفاده نماید.

در خصوص چهار عدد ماژول نیز، بهتر است رم‌های یکسان در اسلات‌های همرنگ باشند.

البته این نوع چینش‌ها بستگی به مدل پردازنده دارد که در این حالات، چینش دو مسیره را همچنان حفظ می‌کند یا خیر.

مطلب مرتبط

ماژول رم چیست؟ از کجا بفهمیم رم کامپیوتر چند کاناله است؟