ماژول رم چیست؟ تفاوت رم چند کاناله و تک کاناله

راهنمای خرید رم گیمینگ

کامپیوترهای امروزی برای کار با انواع نرم افزارها و بازی ها حداقل به ۸ گیگابایت  رم چند کاناله نیاز دارند و برای یک سیستم ایده آل خانگی، گیمینگ و کاری، ۱۶ گیگابایت رم کافی خواهد بود. بیشتر از این مقدار فقط برای سیستم های کاری حرفه ای یا همان workstation هایی توصیه می شود که از نرم افزارهایی استفاده می کنند که به رم بالاتری نیاز دارد. اما در کاربردهایی مثل بازی های امروزی، به بیش از ۱۶ گیگابایت رم نیاز نخواهید داشت. پس با توجه به قیمت رم، سعی کنید مقدار کافی از حجم حافظه را انتخاب کنید.

ماژول رم چیست؟

به هر عدد رم، یک ماژول رم یا ماژول حافظه موقت گفته می شود. برای توضیح ساده تر حجم رم، هر ماژول رم را یک ظرف خالی فرض کنید، پردازنده فایل هایی که به زودی به آنها نیاز دارد و یا در حال کار روی آنها هست را داخل این ظرف ها قرار می دهد تا بتواند از آنها استفاده کند.

ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که رم دسکتاپ چیست؟ به طور کلی رم ها را می توان به دو دسته رم دسکتاپ و رم لپ تاپ تقسیم کرد که از لحاظ کارایی کاملا مشابه یکدیگر هستند و تفاوت آنها در سایز آنهاست. رم لپ تاپ نسبت به دسکتاپ ابعاد کوچکتری دارد. در ادامه به بیان مشخصات رم می پردازیم که می تواند به عنوان راهنمای خرید رم مورد استفاده شما قرار بگیرد. چینش رم‌ها نیز می‌تواند به شکل رم چند کاناله باشد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

این مطلب رو می توانیم ادامه پست راهنمای خرید custom pc بدانیم چون قرار شد تک تک قطعات کامپیوتر را به مرور بررسی کنیم و راهنمای خریدشون رو بگذاریم.

نوع رم

اولین پارامتری که برای خرید رم باید در نظر بگیریم نوع رم هست، که از چیپ های حافظه DDR4 استفاده کرده باشد یا DDR3. برای انتخاب بین این دو نوع باید ببینید مادربرد شما از چه نوع  رمی پشتیبانی میکند. این مورد را می توانید در سایت سازنده مادربرد و یا دفترچه راهنما مشاهده کنید. تشخیص نوع رم از روی شکاف پایین رم قابل تشخیص است، شکاف رم های DDR4 به نسبت رم های DDR3 یک مقدار وسط تر است.

کیفیت ساخت و سازنده چیپ های حافظه

قطعات مشکی رنگ روی رم چیپ های حافظه هستند. معروفترین سازنده های چیپ های حافظه، شرکت هایی مثل hynix، Elpida، Micron و سامسونگ هستند، که هیچوقت چیپ بد نمی سازند اما تشخیص بهترین چیپ ها یک کار تخصصی است که از حوصله بحث خارج است.

چیپ رم هایی که دارای هیت سینک هستند، قابل مشاهده نیست و تشخیص نوع چیپ سخت تر می شود. گرچه با دیدن پایه های آن می توان تشخیص داد که البته کار سختی است.

تایمینگ رم

یکی دیگر از پارامترهای رم تایمینگ رم است که روی برچسب رم نوشته می شود و شامل چهار عدد هست. این اعداد هر چه کوچکتر باشند، کارایی و سرعت رم بالاتر است.

• عدد اول زمان تأخیر در پاسخ رم هاست که به نام cache latancy یا به اختصار CL شناخته می شود. CL زمانی است که طول می کشد تا رم به دستور سی پی یو پاسخ دهد. این عدد، مهم ترین عدد است.
• عددهای دوم و سوم یعنی T-RCD و T-RP معمولاً یکسان هستند چون کارشان به هم نزدیک و مرتبط است که این تایمینگ مربوط به زمان تأخیر در پیدا کردن آدرس جدید و زمان تأخیر در فرمان جدید است.
• عدد چهارم T-RAS که از همه بزرگتر است، زمان بازسازی رم برای ادامه کار است.

CL(زمان تاخیر) و فرکانس در رم چیست؟

یکی از موارد مهمی که در راهنمای خرید رم تک کاناله یا رم باید به آن توجه کرد CL و فرکانس رم است. می‌دانیم که به زمان تأخیر رم در پاسخگویی به پردازنده، Cache Latency یا CL گفته می‌شود. در واقع CL، فاصله زمانی بین دریافت دستور تا شروع به انجام آن دستور، توسط رم است. همچنین به سرعت انجام آن دستور، فرکانس می‌گویند.

CL مهمتر است یا فرکانس؟

برای دریافت بهترین کارایی ممکن، باید بین فرکانس و CL یک تعادل خوب برقرار باشد. هرچند از طریق بایوس می‌توانید به طور دستی تا حدی، فرکانس و CL را کم و زیاد کنید تا به کارایی بالاتری دست پیدا کنید ولی CL پایین و فرکانس بالای رم‌ها به طور پیش فرض، نشان دهنده کیفیت خوب چیپ آن‌هاست.

برای خرید رم از اسکات استور کلیک کنید.

فرمول محاسبه زمان تاخیر بر اساس فرکانس و CL

برای به دست آوردن زمان تأخیر رم که اصلی‌ترین پارامتر تعیین سرعت رم است و از زمان دریافت دستور تا زمان شروع به کار و در نهایت پاسخ به آن دستور، برحسب نانوثانیه می‌باشد، می‌توان از فرمول تقسیم CL بر نصف فرکانس، ضربدر ۱۰۰۰ استفاده کرد:

زمان تاخیر = CL ÷ نصف فرکانس x 1000

یعنی اگر فرکانس رم ما، ۳۲۰۰ MHz و CL10 باشد، زمان تأخیر کلی آن رم به شکل زیر به دست می‌آید:

۱۰ ÷۱۶۰۰ x 1000 = 6.25

که عدد نهایی بر حسب نانوثانیه است. برای سهولت این کار و درک و مقایسه بهتر رم‌ها، جدولی را تهیه کردیم که زمان تأخیر کلی رم‌ها با هر CL و فرکانس در آن هست.

جدول زمان تأخیر با CL و فرکانس متفاوت

با توجه به این جدول، اکنون متوجه شدیم که برقراری تعادل بین فرکانس و CL چقدر اهمیت دارد.

همانگونه مشاهده می‌کنیم، در CLهای بالا، دستیابی به کارایی مناسب، سخت‌تر است و نیازمند فرکانس‌های بسیار بالاست. البته هر رمی دارای محدودیت‌هایی هم هست، یعنی نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که رم‌ها بتوانند در فرکانس بالایی مانند ۵۱۰۰ مگاهرتز، به CL7 دست پیدا کنند! اعداد موجود در جدول، به معنای موجود بودن تمام این رم‌ها نیست و تنها برای مقایسه و درک بهتر توضیحات، تمام اعداد به ترتیب درج شده‌اند.

باس رم چیست؟

باس رم همان فرکانس رم است، فرکانس کاری با تایمینگ متفاوت است. تایمینگ زمان تأخیر در پاسخ رم به دستور پردازنده است اما فرکانس رم، سرعت انجام امور در رم می باشد. به مدت زمانی که طول می کشد تا رم، دستور را بگیرد و شروع به انجام دادنش کند تایمینگ گفته می شود و به سرعت انجام دستورات فرکانس.

فرکانس کاری رم ها یک عدد چهار رقمی است که واحد اندازه گیری آن مگاهرتز می باشد. مثلا ۲۶۶۶ مگاهرتز یا ۲۴۰۰ مگاهرتز.

اگه نیاز به رم سریع دارید، باید همزمان به تایمینگ و فرکانسش توجه کنید. هر چه فرکانس رم بالاتر باشد، تایمینگش هم پایین تر می آید. اگر رم از چیپ های باکیفیتی استفاده کرده باشد می تواند تا اندازه خیلی خوبی، بین فرکانس بالا و تایمینگ پایین تعادل برقرار کرده تا به بالاترین کارایی برسد.

ولتاژ

پارامتر پنجم که بر روی برچسب درج می‌شود، ولتاژ رم است، البته ولتاژ رم هم مثل تایمینگ و فرکانس قابل افزایش یا کاهش هست. هر چه فرکانس کاری بالاتر باشد، نیاز به ولتاژ بیشتری هم دارد اما این افزایش ولتاژ در حد چند دهم ولت خواهد بود. کاربر و خریدار نیازی به توجه به ولتاژ کاری ندارد. ولتاژ کاری رم‌ها در حالت عادی بین ۱ تا ۱٫۵ ولت است.

هیت سینک

اما آخرین پارامتر که در سطح این مطلب هست، هیت سینک رم است. در مجموع هر چه فرکانس کاری و ولتاژ رم بالاتر باشد، چیپ های حافظه گرم تر می شوند و برای افزایش کاراییشان نیاز به هیت سینک دارند.

البته در بعضی رم های سطح پایین که فرکانس و ولتاژ پایینی دارند، باز هم شرکت سازنده از هیت سینک بر روی چیپ هاش استفاده کرده که بیشتر جنبه زیبایی دارد، هر چند برای کسانی که علاقه دارند گاهی رم های خودشان رو اورکلاک کنند، وجود هیت سینک یک مزیت برایشان به حساب می آید حتی در رم های با فرکانس پایین.

رم سه کاناله و چهار کاناله چیست؟

البته بعضی از پردازنده ها و مادربردها مانند پردازنده ها و مادربردهای سوکت ۱۳۶۶LGA اینتل از چینش سه کاناله یا Thriple Channel استفاده می کنند. یعنی اگر شما سه رم روی آنها بگذارید، از هر سه رم همزمان استفاده می کنند. مادربردهای سوکت ۱۳۶۶ حداقل سه تا اسلات رم و حداکثر ۶ اسلات دارند و به دلیل خاص بودنشان فقط از روی تعداد اسلات های رمشان قابل تشخیص هستند.

مادربردها و پردازنده هایی که از سوکت LGA 2011 اینتل استفاده می کنند هم از چینش چهار کاناله یا Quad Channel پشتیبانی می کنند. مادربردهای سوکت ۲۰۱۱ حداقل چهار اسلات و حداکثر ۸ اسلات رم در دو طرف پردازنده دارند.

تفاوت پک های رم دو تایی و تکی

با این توضیحات شاید بپرسید که دو رم Single Channel در بسته های یک عددی، چه فرقی با یک جعبه دوتایی رم دارد؟ اصلا چرا رم ها را در بسته های تکی و دوتایی با عنوان رم‌ چندکاناله می فروشند؟

همینطور که در مطلب رم دسکتاپ چیست؟ راهنمای خرید رم کامپیوتر گفته شد، روی رم ها چیپ های حافظه استفاده شده است که این چیپ ها توسط شرکت های مختلف مثل میکرون، سامسونگ و … تولید می شوند.

ممکن است یک شرکت سازنده رم همیشه از یک مدل چیپ برای ساخت رم های خود استفاده نکند و یک مدل رم را با چیپ های مختلف ساخته و به بازار عرضه کند. وقتی شما به عنوان خریدار دو رم سینگل چنل می خرید (بسته های تکی) و فروشنده دو رم هم شکل و هم مدل ولی با دو چیپ متفاوت به شما می دهد که در انبار موجود داشته است.

این رم هایی که چیپ های متفاوت دارند در موارد نادر ممکن است روی بعضی از مادربردها ناپایداری یا ناهماهنگی بین دو رم ایجاد کند. البته تقریبا می توان گفت احتمال بروز این مشکل خیلی کم است. معمولاً این ناهماهنگی در اورکلاک ها بیشتر خودش را نشان می دهد.

اما همیشه در بسته های دوتایی رم، رمهایی با چیپ های یکسان قرار داده می شود. برای همین شرکت های سازنده رم ها را در یک پک دوتایی عرضه می کنند تا کسانی که رم دوال چنل نیاز دارند یک پک دوتایی بخرند و خیالشان از بابت هماهنگی چیپ ها راحت باشد چون در لحظه تولید از یک مدل چیپ استفاده کرده اند.

همچنین سازنده گان رم ها، برای آنهایی که از سوکت ۱۳۶۶ یا ۲۰۱۱ استفاده می کنند هم رم هایی را در پک های سه تایی و چهارتایی تولید کرده اند.

از کجا بفهمیم رم کامپیوتر چند کاناله است؟

اما درخصوص معنای رم های تک کاناله، دوکاناله یا چهار کاناله باید این توضیح را بدهیم که برای انتخاب باید به مدل مادربردتان دقت کنید. تقریباً تمام مادربردها از چینش دو کاناله پشتیبانی می کنند. البته ساپورت تعداد کانال ها در اصل مربوط به مدل پردازنده می شود. ولی چون پشتیبانی های مادربرد مستقیماً با پشتیبانی های پردازنده یکسان است و چک کردن موارد قابل پشتیبانی مادربرد برای کاربران راحت تر است، ما از مادربرد به عنوان پشتیبانی کننده نوع حافظه اسم می بریم که اشتباه هم نیست.

نحوه استفاده پردازنده از رم های چند کاناله

وقتی شما یک رم روی سیستم قرار می دهید، پردازنده از ظرفیت آن به صورت تک کاناله یا چند کاناله استفاده می کند. وقتی دو رم مختلف روی اسلات های مختلف و نا همرنگ مادربرد می گذارید، پردازنده ابتدا از رم اسلات اول استفاده می کند و در صورتی که تمام حافظه رم اول اشغال شد، بعد شروع به استفاده از رم دوم می کند.

اما در چینش های دو کاناله، پردازنده همزمان از هر دو رم به مقدار یکسان استفاده می کند و به این صورت کارایی، پهنای باند و سرعت کلی سیستم خیلی بهتر می شود.

برای استفاده از چینش دو کاناله باید مادربرد سیستم شما حداقل دو اسلات رم داشته باشد. از چینش دو کاناله یا به اصطلاح Dual Channel پشتیبانی کند و همینطور باید دو رم همسان را روی دو اسلات همرنگ قرار داده باشید تا به طور خودکار از چینش دو کاناله استفاده شود.

اما اگه از یک رم استفاده کنید به صورت Single استفاده می شود و دیگر نمی شود از قابلیت Dual Channel یا دو کاناله استفاده کرد. ولی با اضافه کردن یک رم دیگر روی دو اسلات همرنگ، قابلیت Dual Channel خودکار فعال می شود.

همچنین اگه شما سه عدد رم روی سیستم بگذارید، اگه مادربرد و پردازنده فقط از چینش دو کاناله پشتیبانی کنند، آن وقت پردازنده فقط از دو رمی که Dual Channel شده اند و روی اسلات های همرنگ هستند استفاده می کند. زمانی که تمام حافظه آن دو رم پر شد، بعد از رم سوم استفاده می کند و تا زمانی که دو رمی که دوال چنل هستند پر باشند، سیستم از حالت دو کاناله بیرون می ماند و روی حالت تک کاناله کار می کند.

همینطور اگه از چهار رم روی مادربردی که از چینش دو کاناله پشتیبانی می کند استفاده کنید، پردازندتون همچنان از همون دو رمی که Dual Channel هستند استفاده می کند. یعنی دیگر شما دو Dual Channel نخواهید داشت. هر زمان اون دو رمی که دو کاناله شده اند، حافظه شون پر شد، پردازنده از رم سوم شروع به استفاده می کند و سیستم به حالت تک کاناله می رود، اگه رم سوم هم پر بشه اونوقت شروع به استفاده از رم چهارم می کند.

آیا کارایی رم به تعداد چیپ ها روی آن بستگی دارد؟

نکته آخر، تعداد چیپ های حافظه استفاده شده بر روی رم است. سوال خیلی هاست که رمی که تعداد چیپ های بیشتری دارد یا در دو طرف خودش چیپ دارد با رمی که تعداد چیپ کمتری دارد و یک طرفش خالی است چه فرقی دارد؟

اصطلاحاً به رم هایی که در دو طرف چیپ دارند Dual Side گفته می شود، تعداد چیپ ها تفاوت خاصی در پهنای باند ایجاد نمی کند اما معمولاً به خاطر تفاوت های بسیار جزئی و نامحسوس، رم های حرفه ای از تعداد چیپ های بیشتر در دو طرف رم استفاده می کنند. اگه بخواهیم در مورد تفاوت رم ها در تعداد و چینش چیپ ها توضیح بدهیم از حوصله بحث خارج است، بنابراین در آینده امیدوارم فرصت پرداختن به آن پیش بیاید.

 

آموزش تصویری راهنمای خرید Ram کامپیوتر: