در گذشته سیستم عامل ویندوز دارای محیط گرافیکی نبود و کامپیوترها نیازی به پردازش‌های گرافیک مختلفی نداشتند اما پس از عرضه ویندوز 95 کم کم نیاز به بهینه سازی پردازش‌های گرافیکی احساس شد. بنابراین مایکروسافت تصمیم گرفت برنامه‌ای برای بهینه‌سازی و روان‌سازی پردازش گرافیکی بسازد که نتیجه آن تولید نرم‌افزاری به نام مایکروسافت دایرکت ایکس )به انگلیسی Microsoft DirectX) بود.
سرانجام دایرکت ایکس در سال 1995 عرضه شد. در ابتدای راه تنها تعداد کمی از برنامه‌ها و فقط ویندوز 95 توانایی استفاده از آن را داشتند. اما پس از عرضه ویندوز XP، کاربرد DirectX بسیار گسترده‌تر شد.
تا سالهای 2008 بهینه‌سازی‌ها و تکامل بسیار زیادی روی DirextX انجام گرفت تا امروز که آخرین نسخه دایرکت ایکس در سال 2015 با نام DirectX 12 روانه بازار شد.
دایرکت ایکس چیست؟
دایرکت ایکس به تنهایی یک ابزار نیست بلکه مجموعه از اطلاعات و ابزارهای گوناگون است. در واقع حاوی اطلاعات بسیار حیاتی و مهمی برای اجرای بازی‌ها و انجام روان‌تر پردازش‌های گرافیکی است. در واقع یک رابط برنامه نویسی نرم‌افزار یا API است. APIها واسط کاربردی برای استفاده بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کامپیوتر به بخشی از اطلاعات نرم‌افزاری دیگر هستند.
بنابراین باید اجزای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از دایرکت ایکس و نسخه مربوط به آن پشتیبانی کنند تا به اطلاعات آن نسخه دست یابند. مثلاً کارت گرافیکتان باید از DirectX 12 پشتیبانی کند تا بتواند به درستی از اطلاعاتی که در DirectX 12 وجود دارد بهره گیری کند و برعکس.
DirectX دقیقاً چه کاری انجام میدهد؟
دایرکت ایکس را می‌توان به کتابخانه‌ای متشکل از تعداد زیادی کتاب که هر یک حاوی اطلاعات مخصوصی هستند مشابه دانست.
اما ساده‌ترین مثالی که برای کاربرد دایرکت ایکس می‌توان زد فرمول‌های ریاضی هستند. مثلاً فرض کنید در یک پردازش گرافیکی، قرار است کارت گرافیک محاسبه کند که اگر 4 ردیف درخت داشته باشیم که در هر ردیف 3 درخت باشد، تعداد کل درخت‌ها چقدر است. ممکن است در ساده‌ترین حالت، کارت گرافیک توانایی عمل ضرب را داشته باشد اما به دلیل عدم شناخت از پشتیبانی‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از عمل ضرب، تک تک درخت‌ها را بشمارد و از ضرب استفاده نکند. اما فرض کنید مثلاً دایرکت ایکس حاوی اطلاعاتی است که به کارت گرافیک میفهماند که همه چیز روبه‌راه است و می‌تواند از ضرب استفاده کند. بدین ترتیب این نوع پردازش‌ها روان‌تر و با سرعت بیشتری انجام می‌گیرند.
در نسخه‌های جدید DirectX، بهینه‌سازی‌هایی مربوط به پردازش گرافیکی بلادرنگ یا RealTime انجام شده است که در کاربرد گیمینگ و مخصوصاً رندرینگ، عملکرد کارت گرافیک را ارتقاء می‌بخشد.
پردازش Real Time به معنی نمایش لحظه‌ای تصویری که در حال پردازش است، بدون نیاز به صرف زمان برای رندر و خروجی نهایی.
جالب است بدانید فایل‌های کتابخانه دایرکت ایکس دارای پسوند .dll هستند. حتماً تا به حال در مراحل نصب نرم‌افزارها یا بازی‌ها با اروری مبنی بر عدم شناسایی یک یا چند فایل با پسوند .dll برخورد کرده‌اید. این ارورها اغلب با نصب نسخه مناسب DirectX رفع می‌گردد.
کارت گرافیکم از کدام نسخه دایرکت ایکس پشتیبانی می‌کند؟
از سال 2015 تا کنون، نسخه جدیدی از دایرکت ایکس عرضه نشده است. بنابراین تمام کارت گرافیک‌های جدید و چند نسل اخیر داخل بازار، همگی از DirectX 12 پشتیبانی می‌کنند. کارت گرافیک‌هایی که در سالهای 2006 تا 2008 عرضه شده‌اند اغلب از نسخه 10 و کارت گرافیک‌هایی که در سالهای 2008 تا 2012 عرضه شده اند اغلب از DirectX 10.1 پشتیبانی می‌کنند.
همچنین بین 2012 تا 2015 کارت گرافیک‌هایی که به بازار آمدند قابلیت پشتیبانی از دایرکت ایکس 11 و 11.1 را داشتند.
بهترین راه برای دانستن اینکه کارت گرافیک شما از چه ورژنی پشتیبانی می‌کند، این است که به سایت سازنده سر بزنید و در بخش مشخصات فنی، پشتیبانی های کارت خود را مشاهده نمایید و یا دفترچه و روی جعبه کارت گرافیک را مطالعه نمایید.
تمام چیزی که برای پشتیبانی از دایرکت ایکس نیاز به توجه دارد فقط کارت گرافیک نیست. سیستم عامل و نرم‌افزارها و بازی‌ها نیز باید از نسخه مورد نظر پشتیبانی کنند.
چه نسخه‌ای از دایرکت ایکس روی سیستم من نصب شده است؟
امروزه تعداد بسیار زیادی از برنامه‌ها، بازی‌ها و سیستم عامل ویندوز 10 و 11، وابستگی شدیدی به دایرکت ایکس دارند. بنابراین ویندوز 10 و 11 به طور پیش فرض، آن را نصب می‌کند و نیازی به نصب توسط کاربر نیست.
برای اینکه بدانید در حال حاضر کدام نسخه را نصب دارید، کلید ترکیبی ویندوز+R را نگهدارید تا پنجره Run باز شود. سپس در پنجره Run عبارت dxdiag را تایپ کرده و Enter بزنید تا ابزار DirectX Diagnostic Tool فراخوان شود.
در تب System، روبه روی عنوان DirectX Version، نسخه نصب شده و قابل استفاده در سیستمتان درج شده است.
