ایر کولر چیست؟ در این مطلب بلاگ اسکات استور به توضیح فن خنک کننده سی پی یو و اجزا آن پرداخته ایم. در ادامه به راهنمای خرید فن CPU در قالب متن و ویدیو پرداخته شده است. پیشنهاد می دهیم این مطلب مفید را از دست ندهید.
بر خلاف منطق عمومی، کامپیوترهای خانگی در فصل زمستان بیشتر از تابستان به خنک کننده قدرتمند برای پردازنده نیاز دارد. دلیل آن این است که سیستم‌های گرمایشی قوی خانگی بیش از فصل‌های گرم باعث افزایش دمای پردازنده خواهد شد. البته در محیط‌های کاری و اداری که سیستم گرمایشی و سرمایشی خیلی قوی ندارند در فصل تابستان، نیاز به خنک کننده‌های کامپیوتر بیشتر احساس می‌شود.
اجزا Air Cooler سی پی یو
انتخاب خنک کننده مناسب
برای انتخاب خنک کننده مناسب، اولین اصل خرید اصولی یعنی بودجه رو باید مشخص کنید، سپس در آن محدوده قیمت به جستجوی خنک کننده بپردازید. چنانچه در انتخاب خنک کننده از بین خنک کننده‌های آبی یا واترکولر و خنک کننده‌های هوا یا ایرکولر، دچار سردرگمی شدید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب “واترکولر بخریم یا ایرکولر؟” را مطالعه فرمایید.
آشنایی با ساختار ایرکولرها
همانطور که می‌دانید، به خنک کننده‌هایی که از طریق جریان هوا، باعث خنک کردن قطعه یا محیط می‌شوند، ایرکولر می‌گویند. به طور مثال، خنک کننده‌هایی که داخل جعبه پردازنده‌ها به فروش می‌رسند، نوعی ایرکولر هستند. خنک کننده‌های هوا یا ایرکولرهای پردازنده، دارای توان‌ها و طراحی‌های بسیار متنوعی هستند. برای انتخاب یک ایرکولر خوب، ابتدا باید با بخش‌های مختلف آن آشنا باشیم. ایرکولر چهار بخش کلی دارد.
۱-بلاک یا کفی
این قطعه معمولاً از جنس مس یا آلومینیوم ساخته می‌شود و معمولاً اولین قطعه‌ای است که با سطح CPU تماس پیدا می‌کند. این قطعه گاهی اوقات در نقش حفظ و نگهدارنده اصلی و گاهی در نقش انتقال دهنده حرارت به بخش‌های مخصوص خنک سازی ظاهر می‌شود.
Block
۲-هیت پایپ یا لوله انتقال حرارت
این لوله‌ها تو خالی هستند و درون آنها چیزی نیست. وظیفه هیت پایپ این است که حرارتی که کفی کولر از پردازنده دریافت کرده است را گرفته و به سایر بخش‌ها منتقل کند. در واقع هیت پایپ کار جابه‌جایی حرارت را انجام می‌دهد. هیت پایپ بعضی از ایرکولرها مستقیماً با پردازنده در تماس هستند و کفی ندارند. اما بلاک در این ایرکولرها نقش نگهدارنده هیت پایپ‌ها در کنار هم را ایفا می‌کند.
Heat Pipe
۳-هیت سینک یا صفحات حرارتی
هیت سینک از صفحات متعدد آلومینیومی یا مسی تشکیل می‌شود. ایرکولرهای ابتدایی‌تر که فاقد هیت پایپ هستند، طوری طراحی می‌شوند تا هیت سینک مستقیماً با پردازنده در تماس باشد. وظیفه هیت سینک، پخش کردن دمای دریافتی با بیشترین سطح تماس با هواست. برای دستیابی به بیشترین سطح تماس ممکن با هوا، هیت سینک‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند تا دارای شیارها و صفحات باریک و زیادی باشند. گرما بین صفحات متعدد آلومینیومی هیت سینک پخش شده و برای دفع از طریق جریان هوا آماده است. بنابراین برای دفع حرارت از سطح هیت سینک نیازمند جریان هوای منظم و اصولی هستیم. در غیاب جریان هوا، دمای کولر به طور تصاعدی بالا خواهد رفت.
Heat Sink
۴-فن
با کاربرد فن کاملاً آشنا هستیم. فن ایرکولر با ایجاد جریان هوای مصنوعی به دفع حرارت از سطح هیت سینک‌ها کمک می‌کند. البته فن ایرکولر باید هماهنگ با بقیه فن‌های داخل کیس کار کند تا داخل محفظه کیس، باعث ایجاد آشفتگی جریان هوا نشود.
Fan
یک ایرکولر خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
اکنون که با ساختار ایرکولر آشنا شدیم بهتر می‌توان ایرکولرها را مقایسه کرد. در این بخش به بیان پارامترهای مهم در خرید ایر کولر پرداخته ایم.
طراحی بلاک
برای خرید ایرکولر مناسب، ابتدا باید به طراحی بلاک یا کفی آن توجه داشته باشیم. کف بلاک باید تمام سطح CPU را پوشش دهد اما نباید قطر زیادی داشته باشد چون باعث گرفتاری دما خواهد شد. همچنین هر چه کف بلاک، سیقلی و آیینه‌ای تر باشد، به خاطر سطح تماس بیشتر، طبیعتاً سریع‌تر گرما را جذب و منتقل می‌کند.
سازندگان در قسمت بالایی بعضی بلاک‌ها شیارهایی طراحی می‌کنند تا خود بلاک مجهز به هیت سینک شود و گرمای گرفتار شده در بلاک را دفع نماید. اما این نوع طراحی همیشه جوابگو نیست چرا که اتفاقاً باعث افزایش قطر بلاک می‌شود. اما ایرکولرهایی مانند Cooler Master V10 به جای هیت سینک از یک قطعه TEC برای خنک کننده کمکی برای خنک کردن بلاک ایرکولر استفاده کرده است. در مورد TEC به طور خلاصه یک قطعه خنک کننده برقی بسیار کوچک است که در ازای گرمایی که در یک طرف خود می‌گیرد، در طرف دیگر سرما تحویل می‌دهد!
بعضی از سازندگان با تغییر در طراحی کولر، هیت پایپ را روی کفی قرار‌می‌دهند تا هیت پایپ‌ها مستقیماً با سطح پردازنده در تماس باشند. این نوع طراحی در بیشتر موارد باعث افزایش کارایی می‌شود چون یک واسط حرارتی (بلاک) حذف شده است. بدین ترتیب حرارت پردازنده مستقیماً به هیت پایپ و سپس سینک‌ها منتقل می‌شود. البته نمی‌توان گفت که هر ایرکولری که به این شکل طراحی شده از بقیه بهتر است چون در ادامه مسیر باید دید طراحان چه فکری برای انتقال و دفع بهتر حرارت داشته اند.
تعداد Heat Pipe و ضخامت آنها
پارامتر مهم بعدی که قدرت یک ایرکولر را مشخص می‌نماید، تعداد هیت پایپ‌ها و ضخامت آن‌هاست. هر چند ضخامت هیت پایپ فقط با برش مقطعی مشخص می‌شود و بدون برش دادن قابل تشخیص نیست اما با انتخاب برندهای معتبر می‌توان مطمئن شد که حداقل در مورد کیفیت هیت‌پایپ کم کاری نشده است. در داخل بعضی هیت پایپ‌های باکیفیت، فیتیله‌ای از جنس مس وجود دارد که به دیواره چسبیده است تا در عمل انتقال حرارت کمک نماید. فیتیله چیزی شبیه به پودر یا اسفنجی از جنس مس است که هر چه ضخیم‌تر باشد عمل انتقال حرارت را سریع‌تر انجام می‌دهد اما برای انتقال بهتر حرارت، داخل آن را تو پُر نمی‌سازند. حتی بعضی از تولیدکنندگان از هیت پایپ‌هایی که به جای فیتیله از الیاف مسی به کار رفته استفاده می‌کنند و یا به ندرت داخل آن، اندکی مایعات که سریع بخار می‌شوند قرار می‌دهند.
Heat Pipe
تقریباً تمام هیت پایپ‌ها از جنس مس هستند اما تولید کنندگان برای حفظ زیبایی و مقداری افزایش استحکام، روی هیت پایپ را با لایه ای از جنس نیکل می‌پوشانند تا به رنگ نقره‌ای یا مشکی درآید.
تعداد هیت پایپ هر چه بیشتر باشد، توانایی ایرکولر برای انتقال حرارت پردازنده‌های پرمصرف بسیار بیشتر خواهد بود. برای پردازنده‌های بسیار پرمصرف حداقل از ایرکولرهایی با ۶ هیت پایپ (در هر طرف) باید استفاده کرد و برای پردازنده‌های کم‌مصرفی مانند Corei3 های اینتل، ایرکولر باکیفیتی با ۳ هیت پایپ در هر طرف جوابگوست.
Heat Sink
هیت سینک‌ها بحث برانگیزترین بخش ایرکولر است. طراحی و تشخیص کارایی آن یک کار بسیار تخصصی است که نیازمند شناخت کامل دانش طراحی صنعتی و خنک سازی و… است. ضخامت هیت سینک‌ها نباید آنقدر باشد که دمای آن به سختی از سطح سینک دفع شود. همچنین تعداد هیت سینک‌ها بسیار حائز اهمیت است. طراحی چینش هیت سینک‌ها باید به گونه ای باشد که بهترین و منظم‌ترین تماس را با جریان هوای فن را ایجاد نماید.
در بعضی مدل‌ها، برای دفع بهتر حرارت، هیت سینک‌های متصل به هر طرف هیت پایپ‌ها به شکل مجزا طراحی می‌شوند، بدین ترتیب در وسط ایرکولر فضای نصب یک فن دیگر هم فراهم می‌شود. این طراحی باعث افزایش شدید راندمان کارایی هیت سینک‌ها می‌شود. البته اندازه ایرکولر بزرگتر خواهد شد و اغلب برای نصب رم‌های هیت سینک دار یا اصطلاحاً شانه دار مشکل ساز خواهند بود. بنابراین اگر قصد تهیه چنین ایرکولرهایی دارید باید اطمینان حاصل کنید تا ابعاد ایرکولر با دیگر قطعات مخصوصاً رم ها و کیس هماهنگ باشد. هیت سینک‌های آلومینیومی هم مانند هیت پایپ‌ها، گاهی اوقات برای زیبایی بیشتر آب کاری از جنس نیکل می‌شوند.
نصب رم هیت سینک دار با ایر کولر
فن Air Cooler
موضوع بعدی فن ایرکولر است. سازندگان ایرکولر، خود سازنده فن نیز هستند. شرکت‌های معتبرتر که دارای سابقه درخشانی می‌باشند، تولید فن را به شکل تخصصی دنبال می‌کنند. طراحی فن و شناخت برتری فن‌های ایر کولر نسبت به یکدیگر توسط کاربر عادی قابل تشخیص نیست. امکان آموزش آن در این مطلب نیز وجود ندارد. اما اگر از برند معروف و معتبری خرید می‌کنید، می‌توان مطمئن بود که فن آن هم دارای کیفیت ساخت و طراحی کم صدا و خوبی خواهد بود.
جمع بندی
در پایان برای جمع بندی باید این نکته را اضافه کنیم که خرید کولر پردازنده باید پس از انتخاب سایر قطعات و در آخرین مرحله انجام پذیرد تا بتوان به طور دقیق، ایرکولری دقیقاً مطابق با پشتیبانی‌های سوکت مادربرد، رم‌ها، اندازه کیس و همچنین مطابق با توان حرارتی پردازنده را انتخاب کرد. طراحی یک ایرکولر یک بحث مهندسی ساخت بسیار پیچیده‌ای است که باعث جذابیت محصولات خنک کننده می‌شود.
به طور مثال شرکت معروف Zalman در طراحی یکی از شاهکار خود یعنی ایر کولر CNPS 9900 Max توانست تنها با ۶ هیت پایپ با طراحی مجزا (۲ هیت پایپ در یک طرف و ۴ هیت پایپ در طرف دیگر) که به شکل دایره ای به یکدیگر وصل شده‌اند و با هیت سینک‌های کوچک، در کمترین فضای ممکن با استفاده از طراحی قدرتمند خود، کارایی بسیار بالایی در حد ایرکولرهای ۶هیت پایپی (که در هر طرف دارای ۶ هیت پایپ متصل هستند) کسب کند. بنابراین مقایسه ایرکولرها تنها از روی ظاهر آنها کفایت نمی‌کند و پارامترهایی که در این مطلب عنوان شد شاید ۲۰درصد از مسیر شناخت ایرکولر مناسب باشد.
ویدیو راهنمای خرید فن خنک کننده سی پی یو
سوالات متداول
- واتر کولر چیست؟
خنک کننده مایع یا واتر کولر، به کولر هایی که از طریق مایع قطعه یا محیط را خنک می کند گفته می شود. - ایر کولر چیست؟
به خنک کننده‌هایی که از طریق جریان هوا، باعث خنک کردن قطعه یا محیط می‌شوند، ایرکولر می‌گویند.
